Het euro-
Ze komen uit alle hoeken van het overheidsapparaat en hebben één doel: een vlekkeloze
introductie van de euro. Dertien jonge, dwarse en onverzettelijke ambtenaren vormen
samen het euroteam. Ze hebben nog krap tweehonderd dagen om de chaos te voorkomen.
'Er zal van alles misgaan, dat kán niet anders.'
235 dagen vóór de euro
De ministerraad ontvangt een onthutsend verslag. Er bestaat een gerede kans dat in
januari uitkeringen niet op tijd worden uitbetaald, net als huursubsidies. Meer dan
de helft van de Nederlandse gemeenten loopt namelijk achter bij de voorbereidingen
op de euro. Met nog een halfjaar te gaan, zit 58 procent nog in de inventarisatiefase.
Terwijl de gemeenten volgens het nationale euro-
Aan het verslag is een zwarte lijst toegevoegd, een appendix
van alle 538 gemeenten met achter hun naam een rood, oranje of groen bolletje, naar
gelang hun staat van paraatheid. Eigenlijk is er maar één gemeente die al volledig
europroof is: Groot-
Een groepje van zeven mannen en één vrouw verlaat bij de eerste
zonnestralen de gemeente Oudenaarde in Oost-
Het euroteam bestaat uit dertien ambtenaren,
die normaal hun werk doen diep in het hart van de grijze bunker aan het Korte Voorhout
die ministerie van Financiën heet. Zij zijn de regisseurs van de euro-
De invoering van de euro in kassa-
'In principe moet iedereen straks zijn
eigen broek ophouden', zegt Leo Groenendaal, de projectdirecteur bij Financiën die
verantwoordelijk is voor het euroteam. 'Máár: als straks iemand faalt, iemand niet
op tijd klaar is waardoor de uitkeringen te laat worden uitbetaald in Lutjebroek,
dan staat míjn minister in het parlement.'
Dus bemoeit het
euroteam zich overal mee. Moeilijke beslissingen die jaren in de bureaulades van
andere ministeries hebben liggen schimmelen, worden met het geldig excuus van tijdsdruk
door het euroteam afgestoft. Bijvoorbeeld: er wordt al jaren tussen gemeenten en
rijk gesteggeld over het gebruiksvriendelijker maken van parkeerautomaten. Omdat
de automaten nu ook moeten worden aangepast aan de euro, vliegt ineens het euroteam
binnen en komt het overleg in een stroomversnelling.
Populair? Nou nee, erg geliefd
is het eliteclubje niet. 'Dankbaarheid krijgt het team nooit', stelt Groenendaal.
'Elke maatregel die we voorstellen, stuit op een boze lobby. Je moet een beetje eelt
op je ziel hebben, anders houd je het hier niet vol.' Hardnosed, hardboiled, met
één gezamenlijke passie: fietsen. Marco Laar (30), één van de teamleden: 'We hebben
uitgerekend dat we de wielerklassieker Luik-
Ze komen hoofdzakelijk van ministeries. Van Algemene Zaken, van Landbouw,
van Economische Zaken, van Financiën en opvallend veel (4) van Buitenlandse Zaken,
terwijl het toch een nationaal project is. Eén teamlid komt uit de consultancy, één
komt uit de journalistiek (ANP). Hun leeftijden variëren van 26 tot 40 jaar. Een
jonge bende, maar: het hele ministerie van Financiën is erg jong, het verloop is
groot.
Bart van Bolhuis, belast met de dagelijkse leiding over het
euroteam, heeft ze met zorg geselecteerd. Hij is met veertig de oudste van het stel,
maar zijn halflange zwarte haar dat in speelse boogjes naar links en naar rechts
valt, zijn iets dichtgeknepen glimmende bruine ogen en zijn brede kaak geven hem
het vrome uiterlijk van een jongetje met een katapult achter zijn rug. Hij heeft
bij Buitenlandse Zaken gewerkt en bij Economische Zaken waar hij heeft meegeholpen
bij de voorbereidingen voor 'Maastricht' in 1992. De meeste euroteamleden komen uit
zijn eigen netwerk. 'Ik heb een appèl gedaan op mensen die al eurobeleid maakten
en nu wel eens concreet met de uitvoering bezig wilden zijn. Ze moesten bovendien
vertrouwd zijn met de ambtelijke wereld, want ze krijgen geen half jaar de tijd om
zich in te werken.'
De tijdsdruk maakte hem bovendien alert op 'oneffenheidjes' binnen
de club. 'De druk van buiten is al groot genoeg, daar kunnen we geen interne problemen
bíj hebben. Altijd als je nieuwe mensen aantrekt in een team, denkt de rest: wat
betekent dat voor mijn plekje? Houd ik nog wel de leuke projecten? Ik zorg daarom
dat alles hier boven tafel komt. Gelukkig zitten we in een groeimarkt. Iedereen heeft
een basisplaats.'
Zijn grootste vijand, tot nu toe, was rsi. Twee leden van het euroteam
hebben zich al met serieuze pijn in armen en schouders bij de arbo-
Hij is duidelijk
van plan de boel het laatste half jaar in beweging te houden. Bart van Bolhuis is
dan ook de enige, vertellen zijn collega's gierend van de lach, die in België vanuit
stilstand met fiets en al is omgelazerd.
'Hebben jullie gisteren
Duisenberg gezien in het journaal?' Instemmend gemompel.
'De Europese Centrale Bank
houdt voet bij stuk dat de euro-
'Mooi', antwoordt Erik Ligthart (35), econoom en hiervoor financieel
attaché bij de permanente vertegenwoordiging van Nederland in de EU. 'Ik heb hier
een knipsel uit de
Van Bolhuis: 'Er zit ook een Europees offensief
van de detailhandel aan te komen om de uitgifte van biljetten te vervroegen. Het
zal me niks verbazen als de Kamer daar overmorgen óók weer over begint.'
Het is negen
uur 's ochtends en iedereen is voor werkoverleg verzameld in de kamer van Van Bolhuis:
twee streepjesoverhemden met korte mouw, vijf maal effen blauw en één keer ruitjes,
schouder aan schouder rond de tafel. Het enige dat de muren van oranje baksteen een
beetje camoufleert is een Willink-
Van Bolhuis: 'Misschien moeten we ook reageren op een artikel
in de laatste Consumentengids, waarin staat dat het leven door de euro zes procent
duurder wordt'.
'Hoe kunnen ze dat nu schrijven?' vraagt Ernst Noorman, een econoom
die hiervoor als secretaris werkte op de ambassades in Tanzania en India. 'We hebben
samen met de Consumentenbond een klachtenlijn geopend en daaruit bleek toch een veel
lager cijfer?'
Van Bolhuis: 'Jawel, maar de Consumentengids is onafhankelijk.'
Erik
Ligthart grinnikt. 'Naar verluidt zijn er al duizend reacties bij de klachtenlijn
binnengekomen. De mooiste was die van een mevrouw die twee keer binnen een half jaar
een zelfde soort beha had gekocht en behalve de kassabonnen ook haar volledige giroafschriften
had meegestuurd om een prijsstijging aan te tonen.'
Bart, met een zucht: 'Het is nu
eenmaal de vrijheid van iedere ondernemer om zijn eigen prijzen te stellen. Waar
ik me wél zorgen om maak, is dat een kwart van de winkeliers nog steeds niet de prijzen
naast in guldens ook in euro's vermeldt. Daar is misschien aanvullende actie nodig.'
Balanceren met de 'Gouden Driehoek' is de grootste uitdaging voor
het euroteam. Onder Gouden Driehoek verstaat het: de banken, de detailhandel en de
consumenten. Zíj moeten de euro straks in omloop brengen. Zíj bepalen het succes
van de operatie. En zij zitten elkaar regelmatig in de haren.
Twee jaar geleden ging
de discussie over hoe snel de nieuwe munt moest worden ingevoerd. De detailhandel
was voorstander van snelle invoering, van de ene op de andere dag, zodat ze niet
met twee kassa's hoefde te werken. Dit werd de 'toverstafjesvariant' genoemd. De
Nederlandsche Bank zag echter geen heil in deze hocus pocus en daarom werd gekozen
voor een introductiescenario waarin de guldens en euro's een tijdje samenlopen. Sindsdien
zijn alle inspanningen van het euroteam erop gericht die 'duale fase' zo kort mogelijk
te houden. Officieel blijft de gulden tot 28 januari betaalmiddel, maar het team
verwacht na twee weken al geen guldens meer aan te treffen in het economisch verkeer.
'Dat
masseren van winkeliers en banken heeft meer tijd opgeslorpt dan ik had verwacht',
zegt projectdirecteur Leo Groenendaal. 'Toen de contouren van het scenario eind 1999
werden geaccordeerd, dachten we: nu zijn we klaar. Maar toen kwam de invulling. En
daarmee het gestoei, het ge-
Hij
roert rustig in zijn koffie en vervolgt: 'De detailhandel wil zo weinig mogelijk
complicaties in de winkel. Ze heeft het liefst dat klanten op woensdag 2 januari
al meteen gepast met euro's betalen. Daaraan is tegemoetgekomen door zakjes euromunten
ter waarde van 25 gulden aan de detailhandel te verstrekken, die ze vanaf december
alvast aan hun klanten kunnen geven als wisselgeld. Verder hebben de winkeliers hun
euro's van te voren kunnen bestellen bij de banken en zullen alle bankautomaten worden
gevuld met kleine coupures van 25 euro, zodat klanten in de winkel gepast kunnen
betalen.
'Toen doken er weer andere lullige probleempjes op. De
winkeliers vonden 2 januari te laat om hun bestelde euro's op te halen. Banken zaten
niet te springen om op nieuwjaarsdag de deuren te openen. 1 januari zit in hun systeem
als vrije dag. Uiteindelijk heeft de minister zijn gewicht in de strijd moeten werpen
om de raden van bestuur van de vijf grote banken te bewegen de openstelling te verruimen.
De uitkomst is dat de banken straks op zaterdag, op oudejaarsdag én op nieuwjaarsdag
open zijn voor winkeliers.
'Maar ja, nu komt de politie en die zegt: de veiligheidsaspecten
zijn niet meegenomen. Wie bewaakt dat bankfiliaal in dat verder lege winkelcentrum
op nieuwjaarsdag? Zo zie je: elke oplossing voor een probleem blijkt vaak een nieuw
probleem te zijn, voor een andere groep. En zo blijven wij bezig…'
'Ik sta versteld
van hun doorzettingsvermogen', zegt Els Prins, de secretaris economische zaken van
de belangenvereniging voor midden-
Het team doet zijn werk goed, vindt ze. 'We zijn het niet altijd met elkaar
eens, maar we blijven met elkaar in gesprek. Het is knap hoe Bart de dialoog weet
gaande te houden.' Maar ze maakt zich ook zorgen. 'De euro-
Het grootste gevaar, volgens haar, is dat mensen
op 2 januari niet weten wat ze in hun handen gedrukt krijgen. 'Als je bij kassa pas
voor het eerst een eurobiljet ziet, gaat het fout. Ik zag ooit een mevrouw op de
markt die een nieuw tientje kreeg. Daarop ontspon zich een hele discussie met omstanders,
of ze dat tientje wel moest aannemen. Zo gaat dat straks bij Albert Heijn ook. Daarom
blijven we erop hameren dat de eurobiljetten al vóór 1 januari voor het publiek beschikbaar
moeten zijn.'
Fred Lafeber heeft vanmiddag heel andere dingen
aan zijn hoofd. Hij gaat schuil achter twee onaangebroken literflessen Spa Blauw
op een veel te krap bemeten podium in een bovenzaaltje van de Jaarbeurs. Hij is te
gast op een door het ministerie van Sociale Zaken georganiseerde euro-
Lafeber
(36) werkte hiervoor bij Economische Zaken, waar hij machinebouw in zijn portefeuille
had, en bij Buitenlandse Zaken, waar Noord-
Dan is Lafeber aan de beurt. Geroutineerd schetst
hij met behulp van Powerpoint hoe de Grote Wisseltruc vanaf 1 januari in zijn werk
gaat: drie miljard guldenmunten moeten in Nederland worden vervangen door 2,8 miljard
euromunten, 400 miljoen guldenbiljetten door 360 miljoen eurobiljetten. Hij vertelt
dat het biljet van 500 euro het grootste biljet is; het duizendje verdwijnt. Hetzelfde
geldt voor het kwartje dat wordt vervangen door een muntje van 20 eurocent. In krap
vier weken moet de operatie voltooid zijn. 'Vanaf 28 januari', besluit hij, 'is de
gulden geen wettig betaalmiddel meer.'
Je proeft: hier staat iemand van een bijzondere
eenheid. Niet door de ernst van zijn donkerblauwe pak en glimmende zwarte schoenen
die afsteken bij het publiek van vanmiddag, nee, juist door zijn luchtigheid. Een
bonhomie die vaak het handelsmerk is van mensen die zich onaanraakbaar weten. Waar
we eigenlijk naar zitten te kijken, is macht. Dames en heren, die euro komt er tóch,
of u het nu leuk vindt of niet. We kunnen er maar beter een feestje van maken.
Het euroteam -
Ook in het euroteam is de cultuur
anders dan in de rest van het ministerie van Financiën. Van Bolhuis: 'Financiën is
vanouds in zichzelf gekeerd. Een gevestigde orde in Den Haag. Dat maakt je lui om
naar buiten toe de deuren open te zetten. Om over de grenzen van je eigen werk en
departement heen te kijken. Wij zijn de voorhoede van een nieuwe cultuur binnen dit
ministerie. Nu zal ik wel op tenen gaan staan, maar ja.'
En Groenendaal zegt: 'Wij
zijn geen lobbyministerie, zoals Economische Zaken of Landbouw. Wij zijn een vakministerie.
Dat we met jan en alleman moeten overleggen, dat is voor ons uniek.'
'Normaal maken
we hier wetsvoorstellen, die vooraf hooguit met de financiële instellingen en met
Brussel worden afgestemd. Die voorstellen gaan door het parlement en daarna krijgen
we onze zin. Bij het euroteam missen we die stok achter de deur: wij maken geen wetten.
Dat maakt het moeilijk om de gang van zaken bij het bedrijfsleven te sturen. Binnen
de overheid hebben we méér invloed: via de ministerraad en via gemeenteraden. Die
zorgen op hún beurt dat de verantwoordelijke bestuurders achter de veren worden gezeten.'
Toch
zitten er niet voor niks ook twee Financiën-
De minister zit aan een halfronde lange tafel
in de Troelstrazaal. Rechts van hem de staatssecretaris en een batterij ambtenaren,
tegenover hem de financiënspecialisten van de vier grootste fracties. Een doorsnee
dag in de Tweede Kamer: de fractiespecialisten willen laten zien dat ze er nog zijn,
terwijl de minister doet alsof hij ergens anders is. Het Kameroverleg loopt vooruit
op de maandelijkse Ecofin-
Van Bolhuis zit zes plaatsen van Zalm. Een beetje
onderuitgezakt. De ambtenaren links van hem hebben het druk: notities maken, briefjes
met antwoorden doorschuiven naar de minister. Voortdurend worden er blikken uitgewisseld
van de ambtenaren achter de tafel met hun collega's die op de publieke tribune hebben
plaatsgenomen: gekrulde mondhoeken (Wat een domme vraag!), rollende ogen (Daar gáán
we weer…), opgetrokken wenkbrauwen (Weten we hier iets van?) of een knikje (Zoek
dat effetjes uit.). Het testosteron spat in het rond.
Dan komt het onderwerp op de
druk van de Fransen en het Europees Parlement om tóch eerder dan op 1 januari te
beginnen met de verspreiding van eurobiljetten onder de burgers. 'Is de minister
óók bereid de datum naar voren te schuiven? Dan mag hij daar nú mee beginnen.' Bart
van Bolhuis kijkt naar Erik Ligthart en Ernst Noorman op de tribune. Maar deze vraag
kan de minister zelf wel af: 'Over de invoering van de euro heb ik geen nieuwtjes
te melden', zegt hij afgemeten. En daarop komt geen reactie meer.
Van Bolhuis, na
afloop met een grijns: 'Ik had wel wat meer vuurwerk verwacht. Kennelijk realiseert
de Kamer zich nu óók dat vervroegde invoering van de euro eigenlijk een gepasseerd
station is.' Daarmee zijn alle problemen niet van de baan. 'Er zal nog wel van alles
misgaan, dat kán niet anders', zegt Groenendaal. 'Maar ik denk dat het behapbaar
blijft. Als een bedrijf niet op tijd klaar is met het aanpassen van de salarisadministratie,
zal het de loonstrookjes handmatig moeten omzetten. Eigen schuld, dikke bult. Als
ziekenhuizen hun rekeningen niet in euro's kunnen uitschrijven, duurt het hooguit
wat langer voordat ze hun geld krijgen. Als de betaling van uitkeringen stokt, is
dat wél heel vervelend. Daar moet een noodscenario voor komen, in de vorm van voorschotten
die later worden verrekend.
'We zitten nu in de laatste fase: het inventariseren
van de risico's. Welke maatregelen moeten worden genomen en door wie? Er wordt een
hele Haagse commandostructuur opgetuigd. We gaan eind december waarschijnlijk in
het Nationaal Crisis Centrum zitten. Dat klinkt dreigend, maar het is gewoon om in
charge te zijn. Denk alleen al aan de veiligheidsrisico's als straks duizend geldautootjes
door Nederland gaan rijden en alle bankautomaten moeten worden gevuld.
'Andere risico's
het ijzelt op 27 december, als de geldtransporten beginnen. Of het bankpersoneel
gaat staken. Dan moeten we overheidspersoneel inzetten: douane, marechaussee, gevangenispersoneel.
Maar niemand heeft daar trek in, elke organisatie heeft gebrek aan personeel. Verder
kan er een tekort aan pasmunten ontstaan. Of de bankbiljetten blijken niet op tijd
beschikbaar…'
Johan de Groot (35), plaatsvervangend hoofd van het euroteam: 'Als het
fout gaat, zal dat niet alleen consequenties hebben voor de minister, maar ook voor
ons. Een terugkerende grap hier is: "Wat ga jíj straks antwoorden in de parlementaire
enquête?"'
Overgenomen uit Intermediair, 21 juni 2001
Introduction of the Euro, in Dutch
Het hierna volgende artikel is overgenomen uit de Intermediair, 21 juni 2001. Het geeft een goede beschrijving van het werk van het team dat de euro in Nederland eind 2001 invoerde. Ik sta er zelf ook in: leest en huivert!
Music: Give and take ©
Triton |
Study time |
Erasmus work |
Economic affairs |
Foreign Affairs |
Finance / Euro |
EU enlargement |
Global health |
WHO |
Verspilling |
Palliative care |
Comparing LTC |
Ageing |
Support |
NY marathon |
Balkan Blues |
Paris Texas |
Camping with lions |
Barcelona - Villareal |
Kazachstan |
Zweden |
Belfast |
euro |
Bedelen om rust |
bedelen h1 |
bedelen h2 |
1997 |
1998 |
1999 |
2000 |
2001 |
2002 |
2003 |
2004 |
2005 |
2006 |
2007 |
2008 |
2009 |
2010 |
2011 |
2012 |
2014 |
2015 |
2016 |
2017 |
2018 |
2019 |
2020 |
Freathening |
Cosmology |
faces |
summaries |